खरबूज लागवडीसाठी समग्र शिफारशी
कृषी हवामानीय परिस्थिती: • खरबूजाची लागवड उष्ण व कोरड्या हवामानात केली जाते. • 20°C पेक्षा कमी तापमानात अंकुरण कमी होते. • गारवा व थंडी पिकाच्या वाढीसाठी हानिकारक असते. • उच्च तापमान, कमी आर्द्रता आणि चांगली सूर्यप्रकाशाची उपलब्धता ही फळाच्या चव व गोडव्यासाठी उपयुक्त असते.
पेरणीचा कालावधी:
- मैदानी भागात ऑक्टोबरपासून मार्चच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत पेरणी केली जाऊ शकते.
- तरीही, फेब्रुवारी महिन्याचा मध्य हा सर्वोत्तम कालावधी आहे.
बीजप्रमाण: 1.0 किलो प्रति हेक्टर
अंतर:
ओळींमधील अंतर: 200 से.मी.
रोपांमधील अंतर: 60 से.मी.
खत व्यवस्थापन:
पेरणीपूर्वी 30–40 बैलगाड्या चांगले कुजलेले शेणखत प्रति हेक्टर शेतात मिसळावे.
NPK (नायट्रोजन, फॉस्फरस, पोटॅश) खालील प्रमाणे द्यावे (किलो/हेक्टर):
|
अवस्था |
नायट्रोजन (N) |
फॉस्फरस (P) |
पोटॅश (K) |
|
रोपवाटिका अवस्था |
80 |
100 |
100 |
|
तिसरी पाने अवस्था |
40 |
0 |
0 |
|
फुलोरा पूर्व |
40 |
0 |
0 |
|
एकूण |
160 |
100 |
100 |
टीप:
40 कि.ग्रा. नायट्रोजन = 87 कि.ग्रा. युरिया
100 कि.ग्रा. फॉस्फोरस = 217 कि.ग्रा. डीएपी
100 कि.ग्रा. पोटॅश = 166 कि.ग्रा. एमओपी
पिक संरक्षण – प्रमुख किडी:
मावा (माहो):
इमिडाक्लोप्रिड (कॉन्फिडॉर) – 0.6 मि.ली.
थायामेथोक्साम (अ‍ॅक्टारा) – 0.3 ग्रॅम
मेटासिस्टॉक्स – 2 मि.ली.
मोनोक्रोटोफॉस – 15 मि.ली.
डायमेथोएट (रोगोर) – 2.5 मि.ली.
(वरीलपैकी कोणतेही एका लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी)
पाने खाणाऱ्या अळ्या व सुळक्या:
मॅलाथियॉन – 2 मि.ली.
क्विनॉलफॉस (एकालक्स) – 2 मि.ली.
मेटासिस्टॉक्स – 2 मि.ली.
कार्बारिल (सेविन) – 3 ग्रॅम/लिटर पाणी
फळमाशी:
- पीक निघाल्यानंतर शेत नांगरून, माती उलथून प्यूपा बाहेर काढावेत
- संक्रमित फळे व कोरडी पाने गोळा करून नष्ट करावीत
- फळे झाडावर जास्त पिकू देऊ नयेत मॅलाथियॉन – 2 मि.ली., कार्बारिल/लेबायसिड – 1.25 मि.ली., किंवा एकालक्स – 2 मि.ली./लिटर पाणी याप्रमाणे फवारणी करावी
प्रमुख रोग:
भस्मी बुरशी (Powdery mildew):
डायनोकॅब (काराथेन) – 0.5–1.0 मि.ली./लिटर पाणी
ट्रायडिओमॉर्फ (कॅलिक्सिन) – 3 ग्रॅम/लिटर पाणी
रोमिल बुरशी (Downy mildew):
मेटालेक्सिल + मॅन्कोजेब (रिडोमिल) – 1.5 मि.ली./लिटर पाणी
फ्युजेरियम मुरझाण (Fusarium Wilt):
फसल चक्र पाळा (4–5 वर्षे) बियाणे कार्बेन्डाझीम (बाविस्टीन) मध्ये भिजवा
अ‍ॅन्थ्रॅक्नोज (Anthracnose):
फसल चक्र पाळावा मॅन्कोजेब (डायथेन M-45) – 2 ग्रॅम/लिटर, कार्बेन्डाझीम – 1 ग्रॅम/लिटर फवारणी करावी
मॉझेक विषाणू:
मावा, तैला व चुरडा या कीटकांपासून नियंत्रण घ्या (हे रोग वाहक असतात)
उत्तम उत्पादनासाठी टिप्स:
- बीज उगमासाठी योग्य तापमान 20–25°C, वाढीसाठी 25–30°C (दिवसाचे तापमान)
- 40°C पेक्षा जास्त तापमान असल्यास नरफुलांची संख्या वाढते आणि फळांची गोलाई होते
- जमिनीचा pH 5–5.7, हलकी, सुपीक आणि निचऱ्याची असावी
- 2–4 पानांच्या अवस्थेत, 3 ग्रॅम/लिटर बोरोन, कॅल्शियम, मोलिब्डेनम यांचे फवारे
- पीक तयार होईपर्यंत शेतात योग्य आर्द्रता राखावी
